Τη Δονούσα έχω επισκεφθεί πολλές φορές με τελευταία το Μάρτη του 2019, που είχαμε βρεθεί με την εθελοντική οργάνωση All For Blue, στα πλαίσια αποστολής. Τότε είδα το νησί, βγαίνοντας από τη χειμερία νάρκη, να προετοιμάζεται για να υποδεχτεί τους τουρίστες, που είναι ο πυλώνας της οικονομίας του νησιού.
Βρεθήκαμε ξανά στο τέλος της σεζόν και είδαμε πρόσωπα ικανοποιημένα από την πληρότητα που είχε το νησί τη χρονιά που πέρασε. Είναι γεγονός ότι η Δονούσα είναι ένα από τα νησιά, που δεν βρίσκεται στις λίστες των in προορισμών ή στη ρότα για άλλα νησιά. Είναι ένα νησί ακόμα παρθένο και με πολλές φυσικές ομορφιές και ιδανικό γι αυτούς που θέλουν να ψηλαφίζουν έναν τρόπο ζωής που χάνεται από τα περισσότερα νησιά, επιβεβαιώνοντας τον κανόνα «το μικρό και απόμακρο είναι όμορφο». Πάνω από όλα όμως, εδώ συναντάς ανθρώπους δεν έχουν διαβρωθεί από τον τουρισμό, γι αυτό και το νησί κάθε χρόνο γίνεται γνωστό βελτιώνοντας παράλληλα και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Ο οικισμός που κατοικείται όλο το χρόνο βρίσκεται, στο Σταυρό, εκεί που είναι το λιμάνι. Ένας αμφιθεατρικά κτισμένος οικισμός με ένα μικρό και υποτυπώδες λιμανάκι που δυστυχώς δεν μπορεί να φιλοξενήσει τουριστικά σκάφη. Στη μέση του οικισμού βρίσκεται μια μεγάλη παραλία με ξανθή πεντακάθαρη άμμο, που απλώνεται βαθιά στη θάλασσα προσφέροντας μοναδικά χρώματα στα νερά. Εδώ δεν συναντάς ομπρέλες και ξαπλώστρες, μιας και τη σκιά προσφέρουν απλόχερα τα αλμυρίκια πού βρίσκονται στο πίσω μέρος της παραλίας.
Τούτη τη φορά είχα την τύχη να με ξεναγήσουν στον οικισμό τρία κοριτσάκια του Δημοτικού, που μένουν μόνιμα στο νησί η Αγγελική, η Σοφία και η Σταυρούλα. Τους ζήτησα να με αντιμετωπίσουν σαν μία φίλη τους που ήρθε για πρώτη φορά στο νησί και θα την ξεναγούσαν στα πιο εντυπωσιακά σημεία του οικισμού. Μέσα από τα μάτια των παιδιών που ζουν μόνιμα στο νησί, ξεκινήσαμε από την παραλία που είναι το σημείο αναφοράς των τουριστών, αλλά και των μόνιμων κατοίκων. Εδώ θα συναντηθούν, θα παίξουν, θα γνωρίσουν παιδιά που έρχονται για διακοπές, θα κατευοδώσουν τους γονείς που φεύγουν με τις βάρκες για ψάρεμα.
Μετά την παραλία περπατήσαμε στα σοκάκια του οικισμού με πρώτη στάση στο «μπακάλικο – καφενείο» του Μαρκουλή, που βρίσκεται επάνω από την προβλήτα. Σπίτια ολόλευκα με μπλε πορτοπαράθυρα και τα λουλούδια να δίνουν χρωματικές πινελιές. Στο διάβα μας συναντάμε πολλούς εντυπωσιακά μεγάλους κάκτους. Φτάνουμε στην εκκλησιά του Σταυρού, σημείο αναφοράς του νησιού. Εδώ κάθε χρόνο γίνεται το Σεπτέμβρη πολύ μεγάλη γιορτή. Ο παπά Κωνσταντής Μαρκουλής, ετοιμαζόταν για τον εσπερινό και τα παιδιά έτρεξαν να του φιλήσουν το χέρι. Λίγο πιο κάτω το ΚΕΠ και το Κοινοτικό κατάστημα που συναντάμε τις φίλες μου Δήμητρα και Ειρήνη αλλά και τον νέο πρόεδρο Χρήστο Σιγάλα. Ανηφορήσαμε ως το Δημοτικό Σχολείο, εκεί που μαθαίνουν γράμματα και που βρίσκεται και η παιδική τους χαρά. Συνεχίζουμε το περπάτημά μας στα ορεινά του οικισμού και συναντάμε καινούργιες μικρές μονάδες έχουν χτιστεί, σεβόμενες την αρχιτεκτονική του νησιού και χωρίς ακρότητες.
Με περνάνε από τους ερειπωμένους στάβλους, εκεί που κάποτε έβαζαν τα ζώα τους. Τώρα πλέον δεν υπάρχουν. Με πήγαν και ως τη Γιολάντα, το μεγαλύτερο μοναδικό ζώο που υπάρχει στο νησί, ένα γάιδαρο που είναι το παιχνίδι τους. Αμέσως μετά με πήγαν στο «Λαογραφικό μουσείο», μια ιδιωτική συλλογή με διαχρονικά αντικείμενα από το νησί. Ο Δημήτρης Κωβαίος μόνιμος πλέον κάτοικος του νησιού συγκέντρωσε σπάνια παλιά αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν στο νησί. Μετά την ξενάγηση στο λιλιπούτιο χώρο του λαογραφικού μουσείου που στεγάζονται τα αντικείμενα, ανεβήκαμε στη βεράντα για να ατενίσουμε τον οικισμό αλλά και τον θαλάσσιο ορίζοντα με το μάτι μας να ταξιδεύει από τις Μάχαιρες (τα νησάκια που βρίσκονται δυτικά ανάμεσα στη Νάξο και τη Δονούσα), τη Νάξο, τα Κουφονήσια, την Κέρο και την Αμοργό. Η γυναίκα του η Κατερίνα μας φίλεψε γλυκό κουταλιού περγαμόντο και ψημένη ρακί. Ξαποστάσαμε για λίγο με τα τρία κοριτσάκια να ρωτάνε τον Δημήτρη, για την ιστορία και τα έθιμα του νησιού, ρουφώντας με δίψα τις ιστορίες που εξιστορούσε γλαφυρά.
η Καλοταρίτισσα που απέχει οδικώς γύρω στα 12 χιλ.
Συνεχίσαμε την ξενάγηση και έβλεπα τα παιδάκια να τρέχουν σε κατηφορικά δρομάκια με πέτρες και προβληματιζόμουν με το πως θα αντιδρούσαν σε αντίστοιχες καταστάσεις, οι μανάδες παιδιών πόλης; Φτάσαμε και στο Σκαντζόχοιρο, το μπαράκι που λειτουργεί όλο το χρόνο και όπως μου είπαν τα παιδιά, είναι το «κέντρο διασκέδασης» του νησιού, ιδιαίτερα το χειμώνα. Φτάσαμε στο λιμανάκι, εκεί που έχουν δεμένες τις βάρκες τους. Μικρή η κοινωνία και όλοι γνωστοί μεταξύ τους. Γειά σου θείε, στον ένα γειά σου θείε και στον άλλο, μιας και οι περισσότεροι στο νησί είναι συγγενείς με επίθετα «Πράσινος» ή «Μαρκουλής». Άλλοι προετοίμαζαν τις αρματωσιές τους για καλαμάρια και άλλοι για παραγάδια ή καθετές. Δίπλα οι γλάροι και οι γάτες περίμεναν να αρπάξουν ότι περίσσευε από τα δολώματα.
Είχε νυχτώσει και έχοντας κάνει το γύρο του οικισμού επιστρέψαμε στην παραλία του Σταυρού, απ’ όπου ξεκινήσαμε. Για τα παιδιά που ζουν μόνιμα σε αυτό το μικρό τόπο, φαινόταν τεράστια απόσταση. Για μας που ζούμε σε μεγαλουπόλεις, ο περίπατος φαινόταν μικρός. Τελικά ποιοί ζουν πιο ευτυχισμένοι και με λιγοστές απαιτήσεις; Τέτοια νησιά είναι ιδανικά μέρη για χαλάρωση διακοπών. Οι βάρκες έφευγαν η μια πίσω από την άλλη για ψάρεμα. Η Αγγελικούλα ξεχώρισε τη βάρκα του μπαμπά της, του Σπύρου και τον χαιρέτησε από μακριά, ευχόμενη να έχει καλή ψαριά. Τα ρώτησα αν έχουν κινητά και αφοπλιστικά μου απάντησαν «τι να τα κάνουμε, όταν θέλουν οι γονείς μας να μας βρουν, είναι πολύ εύκολο…»
Σαν νύχτωσε, ενήλικες αλλά και παιδιά κάθε ηλικίας, συγκεντρώθηκαν στην προβλήτα κάτω από το καφενείο, λες και θα παίζανε ένα μαζικό παιχνίδι. Πράγματι συγκεντρώθηκαν για ένα παιχνίδι, για να ψαρέψουν με πετονιές καλαμάρια και ψάρια. Άλλα παιδιά της πόλης, τέτοια ώρα βρίσκονται μπροστά στην τηλεόραση ή σε οθόνες υπολογιστών, τούτα τα παιδιά, προτίμησαν να παίξουν συλλογικά ψαρεύοντας μαζί με τους μεγάλους.
Ο Κέδρος είναι μια από τις ομορφότερες παραλίες της Δονούσας.
Μια φθινοπωρινή βόλτα στο νησί
Ο πλέον απομακρυσμένος οικισμός του νησιού είναι η Καλοταρίτισσα, που απέχει με ασφάλτινο δρόμο γύρω στα 12 χιλ. από το λιμάνι. Με αφορμή την επίσκεψη των γιατρών του Ναυτίλου, στον οικισμό πήγαμε με αυτοκίνητο ως εκεί. Περάσαμε από την παραλία του Κέδρου, με το ναυάγιο. Μια παραλία με ξανθή άμμο που μια σκούρα σκιά σε βάθος 3-4 μέτρα, οριοθετεί το ναυάγιο Γερμανικού πλοίου κατά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Μια εκπληκτική παραλία που το καλοκαίρι γεμίζει και με κατασκηνωτές. Περνάμε από τον πολύ παλιό οικισμό της Μεσαριάς και φτάνουμε ως τη Μερσίνη, τον γραφικό αρχετυπικό κυκλαδίτικο οικισμό ΝΑ του νησιού, χτισμένο στην πλαγιά του βουνού, που διατηρεί την αυθεντικότητα με εικόνες μιας άλλης εποχής. Από εδώ ατενίζεις το ανατολικό Αιγαίο, από την Αμοργό, την Κίναρο, τα Λέβιθα ως την Πάτμο. Από κάτω βρίσκονται οι όμορφες παραλίες Λιβάδι και Φυκιό. Συνεχίζουμε ως τον ομώνυμο κόλπο της Καλοταρίτισσας. Ένας υπήνεμος μεγάλος κόλπος με τη βραχονησίδα Σκυλονήσι, να προστατεύει τον κόλπο. Στο μυχό του κόλπου ο οικισμός και μια ταβέρνα που λειτουργεί το καλοκαίρι. Σε αυτό τον όμορφο κόλπο, βρίσκουν τους καλοκαιρινούς μήνες καταφύγιο τα τουριστικά σκάφη, επάνω σε καταγάλανα νερά.
Τα μονοπάτια της Δονούσας
Η Δονούσα δίνει μεγάλη σημασία στον εναλλακτικό τουρισμό και έχει σηματοδοτήσει με ξύλινες πινακίδες παλιά μονοπάτια, που ενώνουν όλους τους οικισμούς. Για παράδειγμα η Καλοταρίτισσα που απέχει οδικώς γύρω στα 12 χιλ., μέσα από τα μονοπάτια η διαδρομή είναι 4,4 χιλ και απαιτείται χρόνος 1 ώρα και 15 λεπτά. Κάθε χρόνο τα μονοπάτια καθαρίζονται και από το 2017 διοργανώνεται στα μονοπάτια αγώνας Donoussa Trail, με συμμετοχές δρομέων απ’ όλο τον κόσμο για να δουν τις ομορφιές του νησιού μέσα από αυτά τα μονοπάτια.