Δέος προκαλεί σε όσους ασχολούμαστε με τη θάλασσα, η φράση «Θάλαμος επιχειρήσεων του ΥΕΝ», όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται, γιατί συνήθως είναι συνδεδεμένη με ναυτικά ατυχήματα. Ας γνωρίσουμε από κοντά όλους αυτούς τους «αγγέλους», που βρίσκονται σε επιφυλακή καθημερινά όλο το 24ωρο, για να μας προστατεύσουν όχι μόνο στη θάλασσα αλλά και στη στεριά.

Για δεύτερη φορά, μετά από δέκα χρόνια πέρασα το κατώφλι του «Θαλάμου Επιχειρήσεων», αν και η επίσημη ονομασία είναι Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης «Ε.Κ.Σ.Ε.Δ.» που στεγάζεται, στον 6^ο όροφο, του Υπουργείου Ναυτιλίας, προκειμένου να μεταφέρω στους αναγνώστες μας χρήσιμες πληροφορίες καθώς τον τρόπο λειτουργίας του. Μου δόθηκε η ευκαιρία να συνομιλήσω με όλους τους υπευθύνους αλλά και με τους εργαζόμενους που ήταν βάρδια για να σας μεταφέρω πέρα από τον τρόπο λειτουργίας και τις παραινέσεις τους προς όλους εμάς τους ερασιτέχνες θαλασσινούς που ταξιδεύουμε.

Στο πρώτο μέρος της παρουσίασης θα αναφερθούμε στον τρόπο λειτουργίας του συστήματος διάσωσης στη θάλασσα, ενώ στο δεύτερο μέρος θα αναφερθούμε σε περιστατικά καθώς και σε συμβουλές

Πέρασα με ειδική κάρτα την πόρτα εισόδου στον 6ο όροφο που θα με οδηγούσε στο χώρο του Θαλάμου επιχειρήσεων. Μπαίνω στη μεγάλη αίθουσα με πολλά γραφεία σε σχήμα οβάλ. Πάνω στα γραφεία και κρεμασμένες από το ταβάνι και τους τοίχους πολλές οθόνες που έδειχναν τρέχουσες καιρικές συνθήκες, κίνηση πλοίων και αεροπλάνων και πολλές ακόμα χρήσιμες πληροφορίες για τους χειριστές. Παρατηρώ από τις στολές ότι από τη μια πλευρά είναι προσωπικό του Λιμενικού Σώματος και από την άλλη της Πολεμικής Αεροπορίας. Στη μέση βρίσκονται θέσεις για προσωπικό του Πολεμικού Ναυτικού. Μια αποτελεσματική συνύπαρξη εμπλεκόμενων φορέων προκειμένου η συνεννόηση να γίνεται άμεσα και να μην χάνεται καθόλου πολύτιμος χρόνος για τη διάσωση.

Μέσα από τις πληροφορίες που μου μετέφερε τόσο ο Διευθυντής Κλάδου Ασφάλειας και Αστυνόμευσης Υποναύαρχος Λιμενικού Σώματος κ. Ιωάννης Αργυρίου, όσο και ο Διευθυντής επιχειρήσεων (του ΕΚΣΕΔ αλλά και του Κέντρου επιχειρήσεων) Αντιπλοίαρχος Λ.Σ. κ. Ιωάννης Πουλημένος, καθώς και ο Διοικητής του Αεροπορικού Τομέα του ΕΚΣΕΔ Σμήναρχος της Πολεμικής Αεροπορίας Ιωάννης Βαμβάκος αλλά και τα στελέχη όλων των υπηρεσιών που επισκέφτηκα θα προσπαθήσω να σας τα μεταφέρω όσο το δυνατόν πιο απλοποιημένα τον τρόπο λειτουργίας του σημαντικού αυτού τομέα που έχει ως σκοπό διάσωση ανθρώπινων ζωών.

Ας δούμε αναλυτικά το ρόλο του ΕΚΣΕΔ στη διάσωση

Στον Αεροπορικό Τομέα του ΕΚΣΕΔ ο διοικητής Σμήναρχος της Πολεμικής Αεροπορίας Ιωάννης Βαμβάκος με στελέχη της πολεμικής αεροπορίας συντονίζουν την διάθεση των αεροπορικών μέσων για τη διάσωση.

Ποιος ο ρόλος του ΕΚΣΕΔ στη διάσωση

Το ΕΚΣΕΔ συντονίζει τις ενέργειες Έρευνας και Διάσωσης, σε περιπτώσεις ναυτικών αλλά και αεροπορικών ατυχημάτων, όχι μόνο στην περιοχή ευθύνης της της χώρας μας, αλλά και σε γειτονικές περιοχές με πρωταρχικό σκοπό την διάσωση των ατόμων που κινδυνεύουν και την μεταφορά τους σε κατάλληλο μέρος υποδοχής. Επιπλέον συντονίζει τις ενέργειες για τη μεταφορά τραυματιών ή ασθενών από πλοία.

Επιλαμβάνεται αρχικά σε περιστατικά που βρίσκονται εκτός της περιοχής ευθύνης του, όταν είναι ο πρώτος αποδέκτης των σημάτων κινδύνου, έως ότου αναλάβει τη διάσωση η χώρα που έχει την ευθύνη της περιοχής.

Σε περιπτώσεις ατυχημάτων Ελληνικών ή Ελληνόκτητων πλοίων που λαμβάνουν χώρα εκτός των ορίων της περιοχής ευθύνης του, παρακολουθεί και επεμβαίνει, συνεργαζόμενο με τα αρμόδια ΚΣΕΔ της αλλοδαπής.

Η χώρα μας έχει υπογράψει συμφωνίες- μνημόνιο συνεργασίας για θέματα έρευνας και διάσωσης με την Ιταλία, τη Μάλτα και την Κύπρο, καλύπτοντας πολύ μεγάλη περιοχή της Μεσογείου.

Πότε ξεκίνησε η λειτουργία του θαλάμου επιχειρήσεων.

Η «Σύμβαση για την ασφάλεια της ζωής στη θάλασσα» S.O.L.A.S. (Safety of Life at Sea), είναι μια διεθνής σύμβαση που υπεγράφη το 1974 στο Λονδίνο από την πλειοψηφία των κρατών η οποία προβλέπει «Κάθε Συμβαλλόμενο Κράτος θα πρέπει να διασφαλίσει ότι έχει λάβει τα αναγκαία μέτρα για επικοινωνία ανάγκης και συντονισμό στην περιοχή ευθύνης του και την διάσωση των ανθρώπων που κινδυνεύουν στη θάλασσα γύρω από τις ακτές του». Στη συνέχεια το 1979 υπεγράφη νέα σύμβαση μεταξύ των κρατών «για την «ανάπτυξη υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης, έτσι ώστε να εξασφαλισθεί ότι παρέχεται βοήθεια σε οποιοδήποτε άτομο που κινδυνεύει στη θάλασσα». Το 1987, ο «Θάλαμος επιχειρήσεων» μετατράπηκε σε ΕΚΣΕΔ και εντάχθηκε και ο αεροπορικός τομέας.

Το FIR (Flight Information Region) που έχει συμφωνηθεί παγκόσμια, είναι η Αεροπορική περιοχή ευθύνης της κάθε χώρας και στην οποία όταν εισέρχεται ένα αεροπλάνο, οφείλει να δίνει τα στοιχεία του και τον προορισμό του στον Πύργο Ελέγχου. Αντίστοιχα για τη Ναυτιλία υπάρχει το SRR( Search & Rescue Region), το οποίο ταυτίζεται με το FIR, μιας και οι περιοχές ευθύνης του κάθε κράτους συμφωνούνται και συμπίπτουν με το FIR. Για την Ελλάδα το FIR καλύπτει μεγαλύτερη περιοχή από τα Εθνικά μας σύνορα, χωρίς βεβαίως να αποκλείει και άλλες χώρες να παρέχουν βοήθεια. (φωτο FIR Ελλαδας.jpg)

Οργανωτική δομή του θαλάμου επιχειρήσεων (ΕΚΣΕΔ)

Η Έρευνα και Διάσωση μετά από απόφαση συναρμοδίων Υπουργείων το 1993, αποφασίσθηκε να είναι Αεροναυτική, δηλαδή να καλύπτει Αεροπορικά και Ναυτικά ατυχήματα και να ανήκει στο Υπουργείο Ναυτιλίας, με την ονομασία ΕΚΣΕΔ (Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας & Διάσωσης). Λειτουργεί καθημερινά και σε 24ωρη βάση. Το ΕΚΣΕΔ δεν ασχολείται με θέματα πολεμικά και η εμπλοκή είτε του Πολεμικού Ναυτικού είτε της Πολεμικής Αεροπορίας, πραγματοποιείται μόνο για παροχή μέσων διάσωσης.

Στελεχώνεται από

• Λιμενικούς
• Πολεμικό Ναυτικό
• Πολεμική Αεροπορία

Το προσωπικό του Λιμενικού που βρίσκεται στο ΕΚΣΕΔ, είναι Λιμενικοί αξιωματικοί και υπαξιωματικοί προερχόμενοι όλοι από Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού (ΑΕΝ) με προϋπηρεσία στη θάλασσα. Όλοι τους έχουν διατελέσει κυβερνήτες σε σκάφη του λιμενικού, προκειμένου να γνωρίζουν καλύτερα τις δυνατότητες των σκαφών και να ξέρουν τι σημαίνει θάλασσα. Διαθέτουν ναυτοσύνη και καταλαβαίνουν πολύ καλύτερα από άλλους τις συνθήκες που επικρατούν στο πλοίο και στη θάλασσα στην περίπτωση προβλήματος, κάτι που ίσως δεν συμβαίνει σε άλλες χώρες. Ο θάλαμος έχει υψηλά standard και η επιλογή είναι πολύ αυστηρή και με εξετάσεις και στη συνέχεια υπάρχει on the job training, εργασία μαζί με έμπειρους. Με άλλα λόγια είναι οι διαλεχτοί του Λιμενικού Σώματος. Κάθε βάρδια αποτελείται συνήθως από 4 λιμενικούς οι οποίοι σε περίπτωση μεγάλου προβλήματος θα ενισχυθούν και από άλλους συναδέλφους τους αλλά και ιεραρχικά ανώτερους.

Όπως με ενημέρωσε ο κ. Ιωάννης Πουλημένος, Αντιπλοίαρχος Λ.Σ. και Διευθυντής Επιχειρήσεων (του ΕΚΣΕΔ αλλά και του Κέντρου επιχειρήσεων) το «Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας Διάσωσης», (ΕΚΣΕΔ), ασχολείται με τα συμβάντα που αφορούν την παροχή συνδρομής σε ανθρώπους που κινδυνεύουν στη θάλασσα. Αντίστοιχα το «Κέντρο Επιχειρήσεων» επιλαμβάνεται όλων των περιστατικών που αφορούν την «αστυνόμευση» του λιμενικού σώματος (εκτός της έρευνας διάσωσης), δηλαδή ρύπανσης της θάλασσας, δίωξη λαθρεμπορίου, παράνομη αλιεία, μεθοριακά επεισόδια, και άλλα διάφορα αστυνομικής φύσεως. Οργανωτικά και τα δύο κέντρα βρίσκονται κάτω από την Διεύθυνση Επιχειρήσεων» και υπάγονται στον «Κλάδο Ασφάλειας και Αστυνόμευσης» με διευθυντή τον Υποναύαρχο του Λ.Σ. κ, Ιωάννη Αργυρίου, που ήταν ο πρώτος που ήρθα σε επαφή.

ΕΚΣΕΔ Ναυτικος τομεας (24) Ο Διευθυντής επιχειρήσεων (του ΕΚΣΕΔ αλλά και του Κέντρου επιχειρήσεων) Αντιπλοίαρχος Λ.Σ. κ. Ιωάννης Πουλημένος μου παρουσιάζει το χάρτη περιοχής ευθύνης έρευνας και διάσωσης της Ελλάδας.

Το προσωπικό του Αεροπορικού Τομέα που βρίσκεται στο ΕΚΣΕΔ, ανήκει στην Πολεμική Αεροπορία. Όπως με ενημέρωσε τόσο ο διοικητής του Αεροπορικού Τομέα, Σμήναρχος της Πολεμικής Αεροπορίας Ιωάννης Βαμβάκος, με πολυετή θητεία ως κυβερνήτης σε ελικόπτερα διάσωσης, όσο και ο Επισμηναγός Χολίδης Αναστάσιος, προϊστάμενος του Αεροπορικού Τομέα, ο Αεροπορικός Τομέας του ΕΚΣΕΔ :

«προβαίνει στις αναγκαίες κινητοποιήσεις και ενέργειες που απορρέουν από τις οικίες συμβάσεις, τα εγχειρίδια του ICAO, τον Κανονισμό Οργάνωσης Λειτουργίας /ΕΚΣΕΔ και τις εκάστοτε οδηγίες του ΓΕΑ, με σκοπό την υποβοήθηση του ΕΚΣΕΔ στο συντονισμό και στη διεύθυνση, όπου απαιτείται, των Ναυτικών και Αεροπορικών επιχειρήσεων Έρευνας – Διάσωσης». Συγκεκριμένα λοιπόν,

• Έχει την ευθύνη συντονισμού, καθώς και τη διεύθυνση όπου απαιτείται, των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης κάθε αεροπορικού ατυχήματος σε στεριά και θάλασσα. Αεροπορικό ατύχημα θεωρείται ότι προέρχεται από οποιαδήποτε ιπτάμενη μηχανή, που πέρα από τα αεροπλάνα και ελικόπτερα είναι και τα αλεξίπτωτα πλαγιάς, το «πάρα πέντε» καθώς και τα ανεμόπτερα. Όταν υπάρξει αεροπορικό ατύχημα σε θαλάσσια περιοχή, ζητείται η συνδρομή σκαφών του λιμενικού, Πολεμικού Ναυτικού, παραπλεόντων σκαφών καθώς και άλλων υπηρεσιών και ομάδων που κρίνουν απαραίτητη τη συνδρομή π.χ. καταδυτικά κέντρα. Για παράδειγμα στην πρόσφατη πτώση ιδιωτικού αεροσκάφους στην θαλάσσια περιοχή του Πατραϊκού κόλπου, συνεργάστηκαν με πολλούς φορείς προκειμένου να ανευρεθεί το αεροσκάφος. Αν το αεροπορικό ατύχημα λάβει χώρα στη στεριά, συνεργάζονται με την Γενική Γραμματεία της Πολιτικής Προστασίας.
• Διαθέτει εναέρια μέσα της Π.Α. στο ΕΚΣΕΔ/ΝΤ κατόπιν αιτήματος για ναυτικά περιστατικά, συνδράμοντας στο συντονισμό και στη διεύθυνση των επιχειρήσεων.
• Συνδράμει με εναέρια μέσα και σε έκτακτα περιστατικά όπως στην πυρκαγιά στο Μάτι το 2018 ή σε διασώσεις ορειβατών, συνεργαζόμενο με την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας όταν το ατύχημα βρίσκεται σε χερσαίο χώρο.
• Ο Αεροπορικός Τομέας του ΕΚΣΕΔ συντονίζει όλα τα ιπτάμενα μέσα (Πολεμικής Αεροπορίας και Πολεμικού Ναυτικού)
• Παρέχει συνδρομή (αποστολή εναερίων μέσων, συντονισμός) σε όμορα κέντρα έρευνας διάσωσης δηλαδή σε γειτονικές χώρες, κατόπιν αιτήματος.
• Επισημαίνεται ότι, τα εναέρια μέσα του ΕΚΣΕΔ/ΑΤ ως δευτερεύουσα αποστολή, έχουν την ευθύνη εκτέλεσης των αεροδιακομιδών ασθενών κυρίως από νησιά. Αυτές οι αποστολές, ανατίθενται από το Κέντρο Επιχειρήσεων του ΓΕΑ, σε συντονισμό με το ΕΚΣΕΔ/ΑΤ.

Ο αεροπορικός τομέας, ανήκει επιχειρησιακά στο Γ.Ε. Αεροπορίας και συνεργάζεται με το Λιμενικό στην έρευνα και διάσωση. Ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν, επιλέγεται το πτητικό μέσο με το οποίο θα συνδράμουν. Το σύνηθες είναι το Super Puma, ένα ελικόπτερο παντός καιρού που μπορεί να πετά μέρα και νύχτα. Επανδρώνεται από δυο κυβερνήτες και έναν μηχανικό που ανήκουν στην Πολεμική Αεροπορία και δυο διασώστες που συνήθως κατεβαίνουν για να περισυλλέξουν και ανήκουν στο Λιμενικό. Το πλήρωμα αυτό των πέντε είναι μόνιμο και πέρα από τη θάλασσα πολλές φορές καλείται και για διάσωση στη στεριά, σε δύσβατες τοποθεσίες σε συνεργασία με την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Η ετοιμότητα των σκαφών είναι έως 30 λεπτά και έχουν διατάξει όλα τα εναέρια μέσα σε διάφορα σημεία της Ελλάδας που το αργότερο σε 1 ώρα να βρίσκονται στον τόπο του ατυχήματος, όταν ο ΙΜΟ απαιτεί ως ελάχιστο χρόνο τις 2 ώρες.

ΕΚΣΕΔ Αεροπορικός (24) Με τον διοικητή και τον αξιωματικό βάρδιας του Αεροπορικού Τομέα μπροστά στους αεροπορικούς χάρτες.

Ιδιαιτερότητες που αντιμετωπίζει η χώρα μας

Η Ελλάδα παρουσιάζει μια ιδιομορφία σε σχέση με τα υπόλοιπα Ευρωπαϊκά κράτη λόγω μορφολογίας, λόγω ακτογραμμής που είναι 18.400 χιλιόμετρα, μεγαλύτερη από όλα τα Ευρωπαϊκά κράτη αλλά και λόγω του ότι τα νησιά και οι βραχονησίδες υπερβαίνουν τα 9.000. Η περιοχή έρευνας και διάσωσης ξεπερνά τα 1.150.000 km². Πέραν των ανωτέρω μεγάλων μεγεθών, λόγω της πολυνησίας υπάρχει μεγάλη ποικιλία ναυτικής δραστηριότητας με περισσότερα από 600 ακτοπλοϊκά πλοία παντός τύπου, περισσότερα από 9.000 τουριστικά σκάφη και 115.000 αλιευτικά σκάφη. Πέραν τούτων υπάρχουν και πολλά εμπορικά πλοία που μεταφέρουν εμπορεύματα αλλά και με πλοία με θαλάσσιες δραστηριότητες όπως γερανοί, γεωτρύπανα κ.λ.π. Οι μεταφερόμενοι επιβάτες ξεπερνούν τους 45.000.000.

Η Χώρα μας βρίσκεται ανάμεσα σε τρεις ναυτιλιακούς κόμβους. Έναν που συνδέει την Ευρώπη με το Σουέζ, έναν δεύτερο που συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με το Σουέζ και έναν τρίτο που συνδέει την Αδριατική με το Σουέζ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την επιπλέον μεγάλη κίνηση πλοίων στην περιοχή ευθύνης μας.

Η Ελλάδα έχει την μεγαλύτερη ακτογραμμή από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες όπως αποτυπώνεται στον πίνακα

ΧΩΡΑ	ΣΤΕΡΙΑ (Km2)	ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΗ (Km)
ΕΛΛΑΔΑ	130.800	18.400
Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ	241.590	12.429
ΙΤΑΛΙΑ	294.020	7.600
ΤΟΥΡΚΙΑ	770.760	7.200
ΙΣΠΑΝΙΑ	499.542	4.964
ΓΑΛΛΙΑ	545.630	3.427
ΓΕΡΜΑΝΙΑ	349.223	2.389

Το ανάγλυφο της μορφολογίας του εδάφους μας με τα πολλά νησιά, τους κόλπους, τα ψηλά βουνά δίπλα στη θάλασσα, τα στενά περάσματα, δημιουργούν λόγω του φαινομένου Bernoulli αυξομειώσεις στην ατμοσφαιρική πίεση με αποτέλεσμα να δημιουργούνται απρόβλεπτες πολλές φορές δυσμενείς συνθήκες στη θάλασσα. Για παράδειγμα μπορεί κάποιος ξεκινώντας από το Λαύριο μέσα σε λίγες ώρες διασχίζοντας το Αιγαίο να αντιμετωπίσει συνθήκες θάλασσας από νηνεμία έως μεγάλη θαλασσοταραχή. Και λέγοντας δυσμενείς καιρικές συνθήκες τουλάχιστον για τα τουριστικά σκάφη, εννοούμε επάνω από 6Β, κάτι που είναι σύνηθες τα καλοκαίρια στο Αιγαίο. Υπάρχουν επίσης και τα μελτέμια αλλά και τα καλοκαιρινά μπουρίνια στο βόρειο Αιγαίο και στο Ιόνιο. Αυτό δεν συμβαίνει σε άλλα κράτη όπου η μορφολογία του εδάφους δεν δημιουργεί τέτοια ανομοιομορφία στην κατάσταση της θάλασσας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ξαφνιάζονται ξένοι κυβερνήτες τουριστικών σκαφών που επισκέπτονται τις θάλασσές μας. Όπως μου είπαν χαρακτηριστικά «έρχεται ο Ελβετός που έμαθε ιστιοπλοΐα σε λίμνες και ενοικιάζει ένα ιστιοπλοϊκό για να βγει στις Κυκλάδες. Φυσικό είναι να αντιμετωπίσει τεράστια προβλήματα που δεν μπορούσε να φανταστεί και να κινδυνεύσει»

Τα εργαλεία που χρησιμοποιεί για τη διάσωση το ΕΚΣΕΔ

Τα εργαλεία που χρησιμοποιεί το ΕΚΣΕΔ για την έρευνα και διάσωση είναι οι:

• Επικοινωνίες
• Τα άλλα κέντρα
• Τα μέσα έρευνας και διάσωσης
• Τα σχέδια έκτακτης ανάγκης

Ας δούμε επιγραμματικά τι περιλαμβάνει το καθένα

Εργαλείο ΕΚΣΕΔ «Επικοινωνίες»

Οι επικοινωνίες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην παροχή βοήθειας και γι’ αυτό έχει δημιουργηθεί ένα Παγκόσμιο Ναυτιλιακό Σύστημα Κινδύνου και Ασφάλειας, το GMDSS (Global Maritime Distress Safety System), για τη Διαχείριση Σημάτων Κινδύνου, Επείγοντος και Ασφάλειας Ανθρώπινης Ζωής στη Θάλασσα. (φωτογραφία GMDSS_1.jpg) Το GMDSS που είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο δορυφορικών και επίγειων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών με πρώτη προτεραιότητα την ασφάλεια των πλοίων και αποτελείται από :

• Το σύστημα VHF/DSC (φωτο καλυψη VHF)
• Το COSPAS-SARSAT, ένα διεθνές σύστημα διάσωσης μέσω δορυφόρων το οποίο δημιουργήθηκε από ΗΠΑ – ΓΑΛΛΙΑ – ΡΩΣΙΑ και ΚΑΝΑΔΑ και αξιοποιεί τη συσκευή EPIRB που αποστέλλει σήμα κινδύνου στους δορυφόρους LEOSAR / GEOSAR, που συνεργάζονται με τους αντίστοιχους επίγειους σταθμούς. Η συσκευή EPIRB, ενεργοποιείται αυτόματα όταν έρθει σε επαφή με το νερό ή χειροκίνητα και εκπέμπει στη συχνότητα 406 MHZ, σε ένα κέντρο συντονισμού της διάσωσης, την ταυτότητα και τις γεωγραφικές συντεταγμένες του πλοίου που κινδυνεύει. (φωτο Cospas_Sarsat)
• Το NAVTEX, είναι μια διεθνής υπηρεσία αυτοματοποιημένης μετάδοσης δελτίων καιρού για την ναυτιλία καθώς και δελτία προς ναυτιλομένους που διαβιβάζει η Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού και έχουν σχέση με κινδύνους ναυσιπλοΐας π.χ. πλοίο που κινδυνεύει, έργα σε λιμάνια, επιπλέοντα ναυάγια ή άλλα αντικείμενα, διακοπή λειτουργίας φάρων κλπ. Τα σήματα αυτά λαμβάνονται από συσκευή NAVTEX που βρίσκεται στα σκάφη (φωτο Καλυψη NAVTEX.JPG)
• Το δορυφορικό σύστημα INMARSAT, που αποτελείται από ένα σύνολο δορυφορικών υπηρεσιών μετάδοσης φωνής – μηνυμάτων κλπ που διαθέτουν συνήθως τα ποντοπόρα πλοία.

​

Η Ελλάδα είναι ίσως η μοναδική Παγκόσμια χώρα, που όλο το δίκτυο του GMDSS, βρίσκεται δίπλα στο θάλαμο και συντονίζεται από ένα Υπουργείο. Αυτό εξυπηρετεί γιατί λαμβάνεται άμεσα η πληροφόρηση αλλά και οι αποφάσεις.

Οι επικοινωνίες, οι οποίες είναι πολύ υψηλού επιπέδου, διαθέτουν συστήματα που επιτρέπουν την επικοινωνία από το πιο μικρό και απόμακρο νησί, μέχρι πλοίο που ταξιδεύει σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη μέσω του ΟΛΥΜΠΙΑ ΡΑΔΙΟ, αλλά και αναμεταδοτών του ΥΕΝ. Πολύ σημαντική συσκευή που έχουν από το 2008 στη διάθεσή τους, για την διασύνδεση των ασυρμάτων ή ενσύρματων επικοινωνιών. Η συσκευή αυτή δίνει τη δυνατότητα να συνδεθεί και να επικοινωνεί ο καλών που έχει πρόβλημα από το κινητό του, με VHF πλοίου με σταθερό τηλέφωνο ή με δορυφορικό σύστημα ή με τον Ερυθρό Σταυρό για ιατρικές οδηγίες. Όλες οι επικοινωνίες καταγράφονται είτε για να ξανακούσει ο χειριστής τη συνομιλία είτε για να δοθεί σε επόμενη φάση σε δικαστικές αρχές ως τεκμήριο.

Η Παγκόσμια η ναυτιλία χωρίζεται σε 3 περιοχές. Για την Ελλάδα ισχύει:

• Α1 περιοχή, ότι ουσιαστικά καλύπτει το FIR, όπου η επικοινωνία γίνεται μέσω των 32 αναμεταδοτών με συσκευές VHF. Ακόμα και η διέλευση για Κύπρο καλύπτεται από τα VHF
• Α2 περιοχή, για σκάφη που κινούνται εντός της Μεσογείου, και οι επικοινωνίες πραγματοποιούνται μέσω συσκευών HF που καλύπτονται από αναμεταδότες που υπάρχουν στην Κέρκυρα, την Λήμνο, τη Ρόδο και το Ηράκλειο. (σ.σ. Για να κινηθεί ένα σκάφος π.χ. για Μάλτα θα πρέπει να είναι εφοδιασμένο με συσκευή επικοινωνίας HF)
• Α3 περιοχή, για σκάφη που κινούνται σε όλες τις θάλασσες, όπου η επικοινωνία γίνεται μέσω ΜF ή δορυφόρων με σταθμούς που υπάρχουν στις Θερμοπύλες και στην Ολυμπία. (φωτο καλυψη A2)

Ανεξάρτητα που κινούνται τα ποντοπόρα Ελληνικά πλοία, σε περίπτωση κινδύνου επικοινωνούν με τον Θάλαμο, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται σε περιοχές ευθύνης υπανάπτυκτων περιοχών, προκειμένου να μεταφέρουν το πρόβλημα στη μητρική τους γλώσσα, αλλά και να αναλάβει την κινητοποίηση της διάσωσης η Ελλάδα χρησιμοποιώντας και τη βοήθεια του Υπουργείου Εξωτερικών.

Η αρχική συνήθως πληροφόρηση έρχεται στο ΕΚΣΕΔ από κλήση φωνητική ή Distress μέσω VHF, ή από ραδιοφάρο, ή τηλεφωνικά μέσω του 108 ή του 112 ή απ ευθείας από κινητό στο 108

Εργαλείο ΕΚΣΕΔ «Άλλα Κέντρα»

Το ΕΚΣΕΔ συνεργάζεται με διάφορα «κέντρα», για ανταλλαγή πληροφοριών

Το ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ Λ.Σ. (Ρ.Τ.Κ.Λ.Σ.)	Το Κέντρο δορυφορικών και επίγειων επικοινωνιών του Λ.Σ. με τα επιχειρησιακά του μέσα, τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα εμπορικά πλοία.
Κέντρο Ελέγχου Αποστολών COSPAS-SARSAT (GRMCC)	Κέντρο που ασχολείται με τη λήψη δορυφορικών σημάτων από EPIRB’s, ELTs και PLB’s
ΟΛΥΜΠΙΑ ΡΑΔΙΟ	Ο παράκτιος Σταθμός επικοινωνιών ασφάλειας και κινδύνου (GMDSS) σε συχνότητες VHF και MF/HF
Data Bases AIS	Όλα τα επαγγελματικά σκάφη υποχρεούνται να διαθέτουν συσκευή AIS που εκπέμπει την ταυτότητα, την πορεία και τη θέση του πλοίου (αυτό που βλέπουμε στο marinetraffic). To σύστημα του λιμενικού διαθέτει δυνατότητες παρακολούθησης των σκαφών με κατάλληλο λογισμικό και πιο πολλούς αναμεταδότες. Ακόμα και αν κλείσει κάποιο πλοίο τον πομπό του AIS, παρακολουθείται και εντοπίζεται από το λιμεναρχείο. Το σύστημα αυτό το μοιράζονται με το αντίστοιχο σύστημα των Ιταλικών αρχών καθώς και με άλλα κράτη της Ε.Ε.
VTMIS/VTS	Το κέντρο που παρακολουθεί Υπηρεσίες θαλάσσιας κυκλοφορίας Λειτουργίες κέντρων ελέγχου VTS Θαλάσσιες μεταφορές
Κέντρο V.M.S.	Τμήμα παρακολούθησης αλιευτικών σκαφών
Κέντρο Άμεσης Δράσης Λιμενικού Σώματος (108)	Το Κέντρο Άμεσης Δράσης του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής
Κέντρο Άμεσης Δράσης Αστυνομία (100)	Το τηλεφωνικό κέντρο της Ελληνικής Αστυνομίας
Ευρωπαϊκός Αριθμός Έκτακτης Ανάγκης (112)	Όλοι πρέπει να γνωρίζουν τη σπουδαιότητα του 3ψήφιου αυτού αριθμού που καλούμε από σταθερό ή κινητό, ανεξάρτητα αν έχουμε κάλυψη δικτύου ή διαθέσιμο χρόνο ομιλίας.

Εργαλεία ΕΚΣΕΔ «Μέσα έρευνας και διάσωσης»

Τo ΕΚΣΕΔ διαθέτει πολλά μέσα για την έρευνα και τη διάσωση.

Μέσα της Λιμενικού Σώματος

Τα μέσα που διαθέτει το Λιμενικό σώμα είναι :

• Διάφοροι τύποι ταχέων περιπολικών σκαφών (Περιπολικά σκάφη ανοιχτής θάλασσας, παράκτια περιπολικά σκάφη, πλοία περιπολίας υψηλής ταχύτητας, Ν/Γ, αντιρρυπαντικά, βοηθητικά σκάφη)
• Διάφοροι τύποι οχημάτων και μοτοσυκλετών και οχημάτων με εξοπλισμό επιτήρησης
• Εναέρια μέσα - 2 Μοίρες (Αεροπλάνα και Ελικόπτερα)
• Υποβρύχιες μονάδες ΛΣ-ΕΛ.ΑΚΤ (Μ.Υ.Α./Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ)
• Κλιμάκια Ειδικών Αποστολών (Κ.Ε.Α. ΛΣ-ΕΛ.ΑΚΤ) σε 21 Λιμ. Αρχές

​

Ο Διευθυντής επιχειρήσεων (του ΕΚΣΕΔ αλλά και του Κέντρου επιχειρήσεων) Αντιπλοίαρχος Λ.Σ. κ. Ιωάννης Πουλημένος μου παρουσιάζει τα μέσα επικοινωνίας που διαθέτουν για τον καλύτερο συντονισμό της διάσωσης

Τα μέσα και οι Μονάδες αυτές περιπολούν, αστυνομεύουν παράνομες δραστηριότητες και χρησιμοποιούνται και στην Έρευνα και Διάσωση. (φωτο Μεσα Λιμενικου )

Μέσα της Πολεμικής Αεροπορίας

Τα μέσα που διαθέτουν για έρευνα καλύπτουν επαρκώς την επικράτεια και αποτελούνται από

C130 στην Ελευσίνα (εξειδικευμένο στην έρευνα και διάσωση, με μεγάλη εμβέλεια και ως 8 ώρες πτήσεις με αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται και ως μέσον συντονισμού ελικοπτέρων και μικρών αεροπλάνων καθώς και για ρίψη μεγάλης ποσότητας φωτοβολίδων προκειμένου να φωτίσουμε την περιοχή),

ελικόπτερα παντός καιρού σαν το Super Puma. Τα ελικόπτερα αυτά είναι μόνιμα επανδρωμένα πέρα από τους χειριστές και με διασώστες του Λ.Σ. και είναι έτοιμα για αποστολή για ημέρα και νύχτα. Έχουν έδρα στη Ρόδο, Χίο, Λήμνο και Ελευσίνα.

έξι (6) Agusta Bell 205 για χρήση κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα οποία έχουν την έδρα τους στις βάσεις του Ακτίου, Αράξου, Καλαμάτας, Ηρακλείου, Σαντορίνης και Βόλου.

 Σε περιόδους που δεν υπάρχει έξαρση πυρκαγιών, χρησιμοποιούνται και πυροσβεστικά αεροπλάνα CL-415 που εδρεύουν στην Αεροπορική Βάση Μίκρας, στη Θεσσαλονίκη (φωτο Μεσα πολεμικης αεροποριας )

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, ζητήθηκε αεροδιακομιδή ασθενούς από την Τήλο για το νοσοκομείο της Ρόδου. Δόθηκε η άδεια από τον Αεροπορικό Τομέα, μιας και εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε σε εξέλιξη στην περιοχή επιχείρηση διάσωσης.

Μέσα του Πολεμικού Ναυτικού

Τα μέσα που διαθέτει για έρευνα και διάσωση αν απαιτηθεί από το Πολεμικό Ναυτικό είναι όλα τα σκάφη του καθώς και ελικόπτερο AegeanHawks S-70 από τη βάση του Μαραθώνα για μέρα και νύχτα

Μέσα της FRONTEX

O Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), διαθέτει αεροσκάφη και πλεούμενα με ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό, πέρα από την επιτήρηση των συνόρων της Ε.Ε. και για την έρευνα και διάσωση

Εργαλείο ΕΚΣΕΔ «Σχέδια έκτακτης ανάγκης»

Το ΕΚΣΕΔ έχει εκπονήσει σχέδια εκτάκτων αναγκών και η επιλογή είναι ανάλογα με το είδους του κινδύνου

Τα στάδια που ακολουθούνται όταν ληφθεί το σήμα είναι τα ακόλουθα:

• Εξακρίβωση κατάστασης κινδύνου
• Κατηγοριοποίηση περιστατικού
• Κινητοποίηση Λιμενικής Αρχής
• Κινητοποίηση Κρατικού μηχανισμού

Όταν κάποιος ζητήσει βοήθεια στη θάλασσα, ενημερώνεται αμέσως το ΕΚΣΕΔ. Η ενημέρωση μπορεί να προέλθει είτε από φωνητική κλήση μέσω VHF είτε από τηλέφωνο, είτε από distress VHF, είτε από EPIRB ή PLB και ενεργοποιείται αμέσως ο μηχανισμός και το ΕΚΣΕΔ αναλαμβάνει τον συντονισμό.

Ανάλογα με την πηγή πληροφόρησης, προσπαθούν να επικοινωνήσουν αν είναι δυνατόν με τον κινδυνεύοντα ή με αυτόν που έδωσε την πληροφορία, για να συλλέξει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες, προκειμένου να παρασχεθεί το συντομότερο δυνατόν η βοήθειας, γιατί στη θάλασσα ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η καθυστέρηση ή οι ελλιπείς πληροφορίες.

Έχοντας συγκεντρώσει τις πληροφορίες κινητοποιεί τον απαιτούμενο μηχανισμό παροχής βοήθειας ανάλογα με το είδος και την έκταση του συμβάντος. Αρχικά ενημερώνονται τα παραπλέοντα σκάφη, η Λιμενική Αρχή που έχει τη δικαιοδοσία της περιοχής καθώς και αν θεωρηθεί αναγκαίο και εναέρια μέσα τόσο για την έρευνα όσο και για τη διάσωση. Παράλληλα, η τοπική Λιμενική Αρχή θα σταθμίσει αν θα χρειασθεί ενίσχυση από άλλα Λιμεναρχεία.

Ο συντονισμός γίνεται από τους υπεύθυνους του ΕΚΣΕΔ, οι οποίοι δίνουν κατευθυντήριες οδηγίες.

Στη συνέχεια κατηγοριοποιεί το περιστατικό

• Περιστατικό Νο 1: «ΠΛΟΙΟ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ (ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΣΗΜΑΙΑΣ) ΕΝΤΟΣ FIR ATHINAI/ GREEK SRR»
• Περιστατικό Νο 2: «ΠΛΟΙΟ ΣΕ ΔΥΣΧΕΡΗ ΘΕΣΗ ΕΝΤΟΣ FIR ATHINAI»
• Περιστατικό Νο 3: «ΠΛΟΙΟ (ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΣΗΜΑΙΑΣ) ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ ΕΚΤΟΣ FIR ATHINAI/ GREEK SRR»
• Περιστατικό Νο 4: «ΠΛΟΙΟ (ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΣΗΜΑΙΑΣ) ΣΕ ΔΥΣΧΕΡΗ ΘΕΣΗ ΕΚΤΟΣ FIR ATHINAI/ GREEK SRR»
• Περιστατικό Νο 5: «ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟ ΠΛΟΙΟ-ΠΛΟΙΑΡΙΟ»
• Περιστατικό Νο 6: «ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ»
• Περιστατικό Νο 7: «ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΣ ΔΥΤΗΣ»
• Περιστατικό Νο 8: «ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΣΘΕΝΗ ΑΠΟ ΠΛΟΙΟ ΕΝΤΟΣ / ΕΚΤΟΣ FIR ATHINAI»
• Περιστατικό Νο 9: «ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ»
• Περιστατικό Νο 10: «ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ»+(παλιρροιακό κύμα)
• Περιστατικό Νο 11: «ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΣΕ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ»
• Περιστατικό Νο 12: «ΕΡΕΥΝΑ-ΔΙΑΣΩΣΗ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΥ»
• Περιστατικό Νο 13: «ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ- ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΝΤΟΣ / ΕΚΤΟΣ FIR/ATHINAI»
• Περιστατικό Νο 14: «ΑΣΥΡΜΑΤΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ»
• Περιστατικό Νο 15: «ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΝΑΥΑΓΙΟΥ»
• Περιστατικό Νο 16: «ΟΠΤΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (ΦΩΤΟΒΟΛΙΔΕΣ – ΚΑΠΝΟΓΟΝΑ -ΒΕΓΓΑΛΙΚΑ)»

• Περιστατικό Νο 17: «MAJOR INCIDENT»

 

O Διευθυντής Κλάδου Ασφάλειας και Αστυνόμευσης Υποναύαρχος Λιμενικού Σώματος κ. Ιωάννης Αργυρίου, ήταν ο πρώτος που συνάντησα για να μπορέσω να μπω στα άδυτα του ΕΚΣΕΔ.

Για καλύτερο τοπικό συντονισμό και αποτελεσματικότητα, δημιουργήθηκαν πέρα από την Αττική και περιφερειακά υπόκεντρα στην Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα, στα Χανιά, στη Ρόδο και στην Μυτιλήνη.

Κάθε λιμεναρχείο έχει καταστρώσει «σχέδια έκτακτης ανάγκης» για κάθε πιθανό ναυτικό ατύχημα και μπορεί να εμπλέξει και άλλους φορείς (Δήμο – Πυροσβεστική – Αστυνομία – Στρατό – Νοσοκομεία ) ή εθελοντές ή επαγγελματίες (ψαράδες – ρυμουλκά - δύτες – ναυαγοσώστες – καταδυτικά κέντρα – εκμισθωτές θαλασσίων μέσων) ή και ιδιώτες.

 Για παράδειγμα σε περίπτωση σύγκρουσης πλοίων, από το τοπικό λιμεναρχείο συλλέγονται όλες οι απαιτούμενες πληροφορίες επικοινωνώντας με τα πλοία ή τα παραπλέοντα για να καταγραφούν οι συνθήκες και ενημερώνεται Το ΕΚΣΕΔ. Στη συνέχεια ανάλογα με τη σοβαρότητα και την έκταση του περιστατικού, κινητοποιούνται οι ομάδες διάσωσης που ήδη έχουν προκαθορισμένο ρόλο και ενδεικτικά αναφέρουμε:

• Ομάδα συντονισμού χώρου ατυχήματος, για να φθάσει με σκάφος στο χώρο της σύγκρουσης και η οποία θα έχει συντονιστικό ρόλο στην διάσωση. Η ομάδα αυτή θα συντονίσει τα σκάφη που θα φθάσουν για βοήθεια, θα καθορίσει τον τρόπο προσέγγισης, τη διαδικασία μεταφοράς των επιβαινόντων, κ.ο.κ. Ο ρόλος της είναι πολύ σημαντικός και μπορεί να μην βοηθήσει καθόλου στη διαδικασία διάσωσης αλλά να στέκεται σε απόσταση.
• Ομάδα ασφάλειας λιμανιού, η οποία φροντίζει να αδειάσει από σκάφη προκαθορισμένο σημείο του λιμανιού ανάλογα με την έκταση του συμβάντος.
• Ομάδα Υποδοχής Ναυαγών στο λιμάνι, οι οποίοι πέραν τον άλλων κάνουν και καταμέτρηση. Η πρώτη καταμέτρηση γίνεται όταν επιβιβάζονται σε διασωστικά σκάφη.
• Υπεύθυνος Επικοινωνιών που συντονίζει τον τρόπο επικοινωνίας όλων των εμπλεκομένων τα κανάλια επικοινωνίας μεταξύ τους και με τον Θάλαμο προκειμένου να μην υπάρχει σύγχυση. Θα ενημερώσει και το ΟΛΥΜΠΙΑ ΡΑΔΙΟ για να εκπέμψει στην περιοχή σήμα PAN-PAN για κίνδυνο ναυσιπλοΐας σε παραπλέοντα πλοία.
• Υπεύθυνος για κινητοποίηση τοπικών αρχών. Ανάλογα με το περιστατικό θα πρέπει να ειδοποιηθεί η αστυνομία, το νοσοκομείο, ιδιώτες ιατροί και νοσηλευτές, κ.λ.π. Έχουν καταγραφεί μεγάλοι κλειστοί χώροι που να παρέχουν στοιχειώδεις ανέσεις όπως είναι στέγαστρο, τουαλέτες νερό και επικοινωνούν με υπεύθυνο για να τα ανοίξει.
• Υπεύθυνος για κινητοποίηση ρυμουλκών που θα μεταφέρουν τα κινδυνεύοντα σκάφη σε συγκεκριμένα σημεία που υπάρχουν αβαθή για να μην βυθιστούν. Για πλοία και ψαροκάικα που θα πρέπει να πάνε να βοηθήσουν καθώς και εθελοντές, δύτες, ναυαγοσώστες από κοντινές παραλίες καθώς και επαγγελματίες που ενοικιάζουν σκάφη.

Όπως αντιλαμβανόμαστε, όταν υπάρξει ένα ατύχημα κινητοποιείται ανάλογα με την έκταση όλος ο μηχανισμός βάσει προκαθορισμένου σχεδίου που αντίγραφό του υπάρχει και στον Θάλαμο Επιχειρήσεων.

Διαβάστε στο επόμενο τεύχος ολοκληρώνεται η παρουσίαση με περιστατικά και χρήσιμες οδηγίες ΕΔΩ..